In de jaren tachtig en begin jaren negentig had bioloog en schrijver Midas Dekkers veel succes. Hij liet een generatie kinderen (en hun ouders) kennismaken met de natuur op een fantastische wijze: vol humor, creativiteit, kennis en inventiviteit. Eigenlijk precies wat Freek Vonk allemaal niet doet.
Freek Vonk is een natuurhooligan die toevallig goed kon leren en in zijn stoere beestenfase is blijven hangen. Midas Dekkers is de intellectueel die met humor, bijzondere perspectieven en veel fantasie zijn publiek informeert en vermaakt.
Freek Vonk ziet de natuur als iets wat je verstoort, opjaagt, met grove hand beetpakt, en ‘duidt’ in een paar zinnen die je op de eerste de beste, slecht onderhouden Wikipediapagina tegenkomt. Zo komt het op mij als gedwongen meekijker (#dadlife) van zijn programma’s over.
“Schoenzolen kweken”
Maar hij bedoelt het goed Jeetje? Hij maakt kinderen en andere mensen toch bewust van de natuur? Ja, zoals een ijsberende leeuw in de dierentuin. Of een BN’er die in een quizshow zijn hand in een bak met spinnen stopt; lekker even griezelen en staren en dan snel weer verder frikadellen met Wokkels eten.
Midas Dekkers deed het in 1984 net even anders. Onder andere met het kinderprogramma Max Laadvermogen, een tv-show waarin hij samen met René Groothof allerlei tot de verbeelding sprekende natuur- en scheikundige proefjes deed.
In die tijd verscheen ook het boek Kijken Met Je Handen, een samenwerking tussen Dekkers en illustratrice Angela de Vrede.
Kijken Met Je Handen laat lezertjes zien dat de natuur niet stom, abstract of saai is. De verwondering en nieuwsgierigheid die het uitgangspunt is in veel van het werk van Midas, ervaar je ook als je dit boekje bekijkt. Van het kweken van organismen die je onder je schoenzolen meezeult tot het maken van een draagbare microscoop van een oude bril en een stuk vergrootglas: alles is even vrolijk en inhoudelijk beschreven en fraai geïllustreerd.
Nu zou dit project er niet gekomen zijn of dan waarschijnlijk in de vorm van een app of website. Maar de inhoudelijke kwaliteit en creativiteit heeft de tand des tijds doorstaan. Iets wat we waarschijnlijk niet gaan zeggen over het mediawerk van die in de rimboe ronkende, wetenschappelijke Rambo.
Zet een kunstenaar met zijn voeten in het zand van een willekeurige kust, geef hem wat materiaal om mee te werken en er gebeurt iets bijzonders. Zo ook met illustratrice en animator Marlies van der Wel. Ze had al internationaal succes met haar korte animatiefilm Zeezucht. Nu is er het gelijknamige prentenboek. Zeezucht gaat over dromen, doorzetten en blijven lachen. Hey, dat gaat ook over Marlies zelf. Tijd voor wat vragen…
Dingen maken. Van voorzichtig idee tot iets wat je kunt inpakken en cadeau geven. Hoe gaaf. Het vraagt om doorzettingsvermogen, volharding, focus en meer woorden van soortgelijke strekking die je niet wekelijks wilt horen van je therapeut.
Alleen daarom al is het lovenswaardig wat Marlies heeft gedaan. Hoe makkelijk is het om een (creatief) project voortijdig af te blazen, te laten doodbloeden of niet verder te laten komen dan wat gekrabbel in je Moleskine. Tijd voor wat vragen aan Marlies.
Prachtig prentenboek zeg! Zijn er ook dingen waar je slecht in bent?
“Ja, zo veel: de radslag bijvoorbeeld, of een taart bakken. Met een stretchoefening je tenen raken. Yoga, dansen, zingen, hoofdrekenen. Een geordend leven lijden. Een relatie langer dan 4 jaar volhouden. De dop van de tandpasta bewaren, mooie spullen goed houden, een pinpas langer dan een maand niet verliezen.”
Zeezucht gaat over het najagen van dromen. Wat is die van jou?
“Een prentenboek maken was er zeker één. Dat die er nu is kan ik nog steeds niet geloven. Mijn grootste droom, of wens, of doel, is om éen zo’n simpel, treffend en universeel verhaal te maken, dat het over de hele wereld door mensen van alle afkomsten en leeftijden gekoesterd kan worden. Een verhaal dat echt iets doet of kan betekenen voor mensen. Het kan een film of weer een nieuw boek zijn. Ik zit nu midden in een nieuwe korte film, die moet eerst af. Maar het allerliefst zou ik nu meteen een boek maken!”
Hoe zorg je dat je niet opgeeft?
“Qua werk heb ik een sterke drive om dingen te blijven maken. Het is een soort innerlijke behoefte en bijbehorende volharding. Ik denk dat die nodig is om überhaupt animaties te kunnen maken. Een animatie heeft zo super veel tijd nodig om tot stand te komen. Eerst het verhaal, dan de vormgeving, dan storyboards, en dan begint het vaak maandenlang durende animeren pas.”
Een wonder dat Zeezucht er gekomen is dus
“Tegen die tijd zit ik er soms helemaal doorheen en heb ik alles in me nodig om door te zetten. Het lukt dan maar nét om niet op te geven. Ik denk dat dit komt door mijn wens dat ene perfecte verhaal te maken. Dat, en familie en vrienden trouwens. Hoe cheesy dit ook klinkt. Ik zit er met elk eigen project wel een keer helemaal doorheen, en mijn vrienden kunnen me dan echt uit de put trekken.”
Marlies kun je dus gerust op een foto zetten.
Wat vind je prettig aan animeren?
“Dat je in een soort meditatieve staat moet verkeren om het goed te doen. Het zijn zoveel gedetailleerde handelingen die je herhaalt dat je je hersenen echt uit moet zetten om het lang vol te houden. Ik vind die flow en rust heel fijn. Vooral ’s nachts, met alle hoorcolleges van Maarten van Rossum op de koptelefoon.”
En wat is juist fijn aan illustreren?
“Als ik een illustratie maak kan mijn beleving twee kanten op gaan. Het kan me volkomen boos en gefrustreerd maken, of juist doen opleven en extatisch overnemen. Het lijkt alsof dat iets is wat buiten mezelf omgaat, alsof je niet de keuze hebt wat je maakt en hoe dat er uit gaat zien. Die verrassing van het werk dat zich op papier of scherm aan me voordoet vind ik te gek. Een soort ontdekkingstocht met nog hele onbegane continenten.”
Maak je ook zoveel werk van de verjaardagskaarten van je neven en nichten?
“Nee joh, ik stuur nooit kaarten, dat vergeet ik vaak. Ik heb wel voor de kinderen van mijn zus de geboortekaartjes gemaakt. Mijn zus is twee jaar ouder en heel belangrijk voor me. De kaartjes van haar kinderen wilde ik zo goed doen dat het me eeuwen kostte, en ik er nooit tevreden over ben geworden.”
Aan welk prentenboek heb je de beste herinneringen?
“Rupsje nooit genoeg is een iconisch boek uit mijn jeugd. De vormgeving vond ik prachtig, en ik was het als heel jong kind al aan het natekenen. Ik had op mijn vierde de grote vlinder uit het boek geschilderd, die werd op school zo mooi bevonden dat de docent zei: jij gaat de kunst in.”
Goed advies…
“Het was een soort fundering voor wat ik later heb kunnen doen, want op school had ik vanaf toen meteen die rol. Wat betreft een prentenboek met een mooi verhaal staat de reuzenkrokodil van Roald Dahl me het meest bij. Een krokodil die kinderen wil opeten! En het meest magische, prachtige boek blijft Where the wild things are.”
Een prentenboek uit 1977 met misschien wel de meest bijzondere illustraties die ooit in een Nederlands kinderboek zijn gedrukt. En de begeleidende woorden van een schrijfster op de meest vrijgevochten toppen van haar kunnen. Grote vraag: ben jij vrijgevochten genoeg voor Tom Tippelaar… /ronkende intro off
De tijden veranderen. Maar of het ooit weer zo ontspannen wordt in onze samenleving dat er zonder nationale Twitter kernsmelting een kinderboek wordt uitgebracht met hierin afbeeldingen van beulen die draken onthoofden en mannen met drie piemels, dat durf ik te betwijfelen.
Anyhoo.
Welkom in de wereld van Tom Tippelaar. Tom is een jongen die vindt dat hij te grote oren heeft en op een dag besluit naar het eiland Neus te vertrekken. Onderweg komt hij de mensen tegen die zo lijken weggelopen van popalbumhoezen uit die tijd (jaren zeventig). En Tom het leven laten ervaren. Je standaard Jelinek verslag van een lsd-verslaafde coming of age-plot zogezegd.
De prachtige illustraties zijn van Jan Marinus Verburg en supertrippy. Wat zou ik zijn werk graag in mijn huis willen hebben… Hij heeft die magisch realistische vibe waar Jeetje! goed op gaat.
Lekker aan het trippen, Tom?
Pedagogisch verantwoord is het allemaal vast niet. Maar ik weet wel dat dit prentenboek enorme indruk op me heeft gemaakt, mijn fantasie heeft geturboboost en smaak heeft helpen vormen. Benieuwd of dat ook voor mijn kroost gaat gelden.
Jeetje! 